Woordenlijst psychische problemen

Er zijn veel verschillende soorten psychische problemen, maar volwassenen vinden dit vaak moeilijk om uit te leggen aan kinderen en jongeren. Informatie hebben over de psychische problemen van je mama of papa is nochtans enorm belangrijk, onder andere voor je veerkracht. In deze woordenlijst leggen we enkele veel voorkomende psychische problemen en ontwikkelingsstoornissen uit. Weet dat er natuurlijk nog veel meer bestaan.

Ontwikkelingsstoornissen, zoals ADHD of autisme, zijn geen psychische aandoeningen, maar soms kan opgroeien met een ouder met zo’n stoornis wel gelijkaardig aanvoelen voor de kinderen, als bij KOPP of KOAP. Wanneer je ouder bijvoorbeeld drugsverslaafd is, begrijp je als kind vaak het gedrag van je ouder niet. Maar dat kan net hetzelfde zijn voor iemand wiens ouder autisme heeft, en daardoor soms anders reageert in sociale situaties dan je zou verwachten.

ADHD

Dit is de afkorting van een Engelstalige term: ‘Attention Deficit Hyperactivity Disorder’. In het Nederlands spreken we van een ‘aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit’. Het is een ontwikkelingsstoornis die zich meestal al in de kindertijd openbaart. De hersenen van mensen met ADHD zijn een beetje anders, waardoor ze zich niet goed kunnen concentreren. Ze letten niet goed op, en zijn zo hyperactief en impulsief dat ze thuis, op school of op het werk niet goed kunnen functioneren. Niet iedereen met ADHD is hetzelfde. Sommigen zijn vooral onoplettend, anderen zijn vooral hyperactief of impulsief.

AUTISME

Ook autisme is een ontwikkelingsstoornis die zich vaak al in de kindertijd voordoet. Autisme kan op veel verschillende manieren tot uiting komen, daarom spreekt men vaak van Autisme Spectrum Stoornis (ASS). Mensen met autisme hebben problemen op het gebied van sociale interactie – ze hebben moeite om met andere mensen in contact te treden – en communicatie. Dat komt doordat hun hersenen informatie anders verwerken. Zintuiglijke prikkels – alles wat je hoort, ziet, ruikt en voelt – komen binnen als losse informatie, waardoor het moeilijk is er een logisch geheel van te maken. Dat maakt het voor hen heel lastig om de wereld en de mensen om zich heen te begrijpen. Ze kunnen zich moeilijk inleven in anderen, nemen woorden vaak letterlijk en kunnen niet zo goed omgaan met onverwachte situaties.

BIPOLAIRE STOORNIS

Wie een bipolaire stoornis heeft – ook wel manisch-depressieve stoornis genoemd – heeft last van enorme pieken en dalen in zijn stemming. Periodes van depressie wisselen af met manische periodes: dan ben je enthousiast en heb je enorm veel energie. Tussenin kunnen er periodes heel normaal zijn, en daardoor is de ziekte soms moeilijk te herkennen en onvoorspelbaar.

BURN-OUT

Langdurig over je grenzen gaan is niet gezond. Wie te lang te hard werkt bijvoorbeeld, of heel veel stress heeft, kan er uiteindelijk volledig onderdoor gaan. Als gewone taken plots niet meer lukken – opstaan, gaan werken, het huishouden doen, voor de kinderen zorgen – dan spreken we van een burn-out.

DEPRESSIE

We hebben allemaal wel eens een dipje. Nergens zin in hebben, moe zijn, verdrietig of ongelukkig – dat kan gebeuren, en dat gaat normaal wel weer over. Maar als het langer dan een paar weken duurt, en je echt nergens meer plezier in vindt, je geen energie meer hebt, en je je erg somber voelt, kan het een depressie zijn. Bij sommige mensen is het zo erg dat ze denken aan zelfdoding. In onze maatschappij komen depressies vrij veel voor, sommige studies spreken van 1 persoon op 7 die er ooit in zijn leven mee te maken krijgt. Gelukkig is het meestal goed te behandelen.

FOBIE

Wie een fobie of een angststoornis heeft, is doodsbang voor dingen waar je normaal niet bang voor bent. Met angst op zich is niets mis. Het is een heel normaal overlevingsmechanisme. Dat ervoor zorgt dat we gevaar kunnen herkennen en vermijden. Maar wanneer de angst buiten alle proporties is, je er volledig door verlamd bent, en je allerlei normale dingen gaat vermijden, is het een fobie. Er zijn veel verschillende soorten fobieën. Van claustrofobie (angst voor kleine ruimten) of agorafobie (angst voor grote open ruimte) heb je misschien al gehoord. Sommige mensen zijn zo bang voor microben dat ze niemand een hand willen geven of wel 100 keer per dag hun handen wassen. Of zijn zo bang voor het verkeer dat ze niet meer buiten kunnen komen. Een fobie kan het leven van deze mensen heel moeilijk maken.

PERSOONLIJKHEIDS STOORNIS

Iedereen heeft een eigen unieke persoonlijkheid. Het is het geheel van onze gedachten, gevoelens en gedrag. Het bepaalt hoe we in het leven staan en hoe we omgaan met de mensen en gebeurtenissen om ons heen. We spreken van een persoonlijkheidsstoornis wanneer iemands beleving (innerlijk) en reacties (uiterlijk) in conflict komen met de omgeving. Bepaalde karaktertrekken zijn dan zo extreem, dat ze echt een hindernis vormen waardoor het niet (meer) lukt op school, op het werk of in relaties. Er zijn veel verschillende soorten persoonlijkheidsstoornissen. Iemand met narcisme lijkt zichzelf beter of belangrijker te vinden dan anderen, maar heeft daaronder juist veel onzekerheid. Mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis hebben een heel wankel zelfbeeld en worden daardoor voortdurend heen en weer geslingerd door hun emoties. Hun leven is erg intens en chaotisch.

PSYCHOSE

Een psychose is een tijdelijke toestand waarbij iemand volledig de grip op de realiteit kwijt is. Wie een psychose doormaakt, ziet, hoort of denkt dingen die niet echt zijn (wanen of hallucinaties), maar die wel heel echt lijken voor de persoon zelf. Mensen met achtervolgingswaan bijvoorbeeld zijn ervan overtuigd dat ze achtervolgd worden of het slachtoffer zijn van een complot. We spreken van hallucinaties als mensen zaken horen, zien, ruiken, voelen… die er niet zijn (zintuiglijke ervaringen dus). De meest voorkomende hallucinatie is stemmen horen. Deze stemmen kunnen commentaar en advies geven en soms ook (gevaarlijke) opdrachten geven.
Iedereen kàn een psychose krijgen, maar niet iedereen krijgt het ook echt. Een psychose wordt vaak veroorzaakt door een zogenaamde trigger of een combinatie van verschillende triggers, zoals een zeer traumatische gebeurtenis, slaapgebrek, gebruik van drugs of alcohol…

VERSLAVING

Bij mensen die verslaafd zijn aan een bepaald middel staat hun hele leven in het teken van deze verslaving. Ze kunnen bijvoorbeeld niet zonder bier, wijn, drugs of pilletjes, of willen alsmaar gamen of gokken. Typisch voor een verslaving is dat je het niet meer in de hand hebt: je wil wel stoppen maar je kunt niet. Een verslaving kan een lichamelijk en een psychisch aspect hebben. Met een lichamelijke verslaving bedoelen we dat onze hersenen zich aanpassen aan het gebruik van het middel, waardoor je altijd maar meer nodig hebt om hetzelfde effect te krijgen. Stop je met het gebruik van het middel, dan krijg je soms onaangename afkickverschijnselen. Daarom is stoppen vaak zo moeilijk. Maar niet elk middel is lichamelijk (even) verslavend.
De psychische verslaving betekent dat je enorm hunkert naar het effect dat het middel bij je veroorzaakt. Je hebt geleerd dat een glas wijn, een sigaret of een shot heroïne je een goed gevoel geeft, waardoor de verleiding enorm groot blijft, zelfs al ben je lichamelijk afgekickt.
Een verslaving kan lichamelijke en psychische schade teweegbrengen. De schade verschilt naargelang het middel, denk maar aan longkanker bij sigaretten, levercirrose bij alcohol, of een psychose bij druggebruik. Maar niet alleen de verslaafde zelf loopt lichamelijke of psychische schade op. Ook voor de omgeving – partners, kinderen en vrienden – zijn er grote psychosociale gevolgen.

Lees zeker ook:

Afbeeldingen door Freepik