Familieplatform staat momenteel op een kantelpunt. Vanaf 1 oktober 2021 wordt er gekozen voor een voorzitter die niet verbonden is aan een familieorganisatie. Na 7 jaar voorzitterschap door Ria Van Den Heuvel geeft zij de fakkel door en neemt Prof. Dr. Gilbert Lemmens deze taak over. Hoog tijd om even achterom te kijken, maar ook om samen te kijken naar de toekomst van en de mogelijkheden voor het Familieplatform.
Een terugblik
Ria beschrijft zichzelf als feministe in hart en nieren, die vrouwen (alsook families, zoals later blijkt) in hun kracht wil zetten. Na haar opdracht als Vlaamse Volksvertegenwoordiger wordt ze directeur bij Centrum ZitStil, een kennis- en expertisecentrum rond (de begeleiding van) ADHD. Als familieorganisatie botst Centrum ZitStil, net zoals vele andere familieorganisaties, op het gebrek aan of de slechts beperkte financiering. Het blijvend aankloppen bij de overheid werkt: er wordt (meer) geld vrijgemaakt, en dit voor een overkoepelend orgaan. Familieplatform wordt opgestart.
Doorheen de afgelopen jaren zag Ria een aantal bewegingen binnen Familieplatform. Als koepelorganisatie kreeg Familieplatform steeds meer lidorganisaties. Inmiddels, met 26 familieorganisaties aan onze zijde, klinkt de stem van familie steeds luider. Daarnaast spreekt Ria over een professionalisering van het team. Kennis en kunde werden verzameld en dit resulteerde in ambitieuze medewerkers. Tenslotte, ook van de overheid krijgt Familieplatform steeds meer mandaat, met een groei in middelen, maar ook een verbreding van focus en expertise tot gevolg.
De toekomst
Zowel Ria als Gilbert zien de toekomst van Familieplatform als betekenisvol én uitdagend. De manier om volgens hen zaken te veranderen binnen het zorgklimaat, is door de stem van familieorganisaties te bundelen. Immers, hoe luider die stem, hoe groter de impact. Veranderingen zijn volgens hen dan ook nodig op verschillende niveaus en binnen verschillende domeinen. Volgende aspecten halen zij hierbij aan:
Het ondersteunen van de zorgorganisaties en hulpverleners.
Het ultieme doel, volgens Gilbert, is te komen tot een zorgstelsel waarbij hulpverleners handelen alsof het over hun eigen familie gaat. Echter, daar zijn we nog lang niet. Terwijl evidentie voldoende de meerwaarde van familiebetrokkenheid in de geestelijke gezondheidszorg aantoont, vinden deze praktijken zeer moeilijk ingang. De taak van Familieplatform is hier dan ook tweeledig. Enerzijds is het belangrijk om zorgorganisaties en zorgverleners te coachen: geef hen handvaten om verder te evolueren naar een familievriendelijke gezondheidszorg. Anderzijds zit de meerwaarde van het Familieplatform in haar lidorganisaties: familieorganisaties overstijgen de casuïstiek en bundelen een rijkdom aan ervaringen die we kunnen inzetten als spiegel voor de zorgsector.
Het empoweren van families.
Gilbert benadrukt de verbondenheid tussen de cliënt en diens familie: Gaat het niet goed met de cliënt, dan gaat het (vaak) niet goed met de familie. En omgekeerd. Het is dan ook een valkuil, volgens Ria, om zich enkel te focussen op het coachen van de zorgorganisaties. Immers, in de realiteit wordt er vaak een tweedeling opgedrongen: de familie zorgt zelf voor de cliënt of de hulpverlening neemt over. Bijgevolg, enkel inzetten op het coachen en overtuigen van hulpverleners is onvoldoende. Families moet (nog meer) in hun kracht gezet worden en zelf ondersteuning krijgen. Ook hier ziet Ria een belangrijke rol voor het Familieplatform, door het direct ondersteunen van families – bijvoorbeeld families informeren en handvaten aanreiken – op microniveau, of door het samen strijden voor familierechten op macroniveau– bijvoorbeeld betaald zorgverlof.
Financiële en structurele veranderingen.
De huidige zorg is teveel individu gericht: Enkel de zorg van de cliënt wordt erkend, verzekerd en terugbetaald. Bijvoorbeeld, een psychotische man is misschien net rustiger ’s nachts als zijn partner aanwezig is. Maar dit kan/mag momenteel nog niet. Te vaak wordt een psychische kwetsbaarheid als een individueel probleem gezien. Echter, Gilbert gelooft in het idee van een familiepsychiatrie waarbij elke crisis van de cliënt gezien wordt als een familiecrisis. Volgens Gilbert moet de zorg breder gaan: Laat ons het gezin in zijn geheel als behandeleenheid zien; laat ons het gezin in zijn geheel bejegenen, informeren en ondersteunen. “Meer nog”, zegt Gilbert, “laat het gezin in zijn geheel in opname gaan”. Een dergelijke familiebetrokkenheid toont positieve effecten voor hervalpreventie van de cliënt en werkt preventief voor de andere gezinsleden.
Samengevat, de weg voor Familieplatform ligt open. Veranderingen op verschillende niveaus en binnen verschillende domeinen dringen zich op. Volgens Gilbert is de tijd er rijp voor, maar zijn er trekkers op alle niveaus nodig (d.i. psychiaters, psychologen, beleidsmakers, overheid, verpleegkundigen, etc.) “Maar”, zegt Gilbert, “eenmaal die klik gemaakt, gaan er veel mensen mee, een beetje vergelijkbaar met een sneeuwbaleffect”.
Een welgemeende dankjewel, Ria!
Hier staan we dan vandaag. Met een rijke terugblik en een hoopvolle toekomst voor Familieplatform. We maken via deze weg dan ook graag gebruik om Ria te bedanken voor al haar inzet, enthousiasme en doorzettingsvermogen van de voorbije zeven jaar. Bedankt, Ria, om het familie-sneeuwbaleffect (mee) op gang te brengen!
Marieke Van Schoors
Familieplatform